Đức Mẹ Gỡ Nút Thắt (Our Lady Undoer of Knots), hay Đức Mẹ Gỡ Rối, là tên gọi của cả một lòng sùng kính Đức Mẹ và một bức tranh Baroque biểu tượng cho lòng sùng kính đó. Bức tranh được họa sĩ Johann Georg Melchior Schmidtner thực hiện vào khoảng năm 1700, hiện được đặt trong nhà thờ hành hương Công giáo St. Peter am Perlach (nhà thờ Thánh Phêrô Perlach) tại Augsburg, vùng Bavaria, nước Đức.
Lòng sùng kính đối với hình ảnh này trước kia chỉ phổ biến ở một số quốc gia tại Mỹ Latinh (như Argentina và Brazil), nhưng đã lan rộng ra toàn thế giới kể từ khi Đức Giáo hoàng Phanxicô được bầu vào năm 2013.
Bức tranh vẽ theo phong cách Baroque, thể hiện Đức Trinh Nữ Maria như Người Nữ trong sách Khải Huyền. Mẹ đứng trên lưỡi liềm (một cách miêu tả truyền thống khi gọi Mẹ là Đức Mẹ Vô Nhiễm Nguyên Tội), đầu đội triều thiên là những ngôi sao. Chúa Thánh Thần hiện diện phía trên dưới hình chim bồ câu, bao quanh là các thiên thần. Đức Mẹ tập trung tháo gỡ các nút thắt trên một dải ruy băng dài, trong khi chân Mẹ đạp lên đầu con rắn “thắt nút”, tượng trưng cho ma quỷ. Hành động của Mẹ ứng nghiệm lời tiên tri của Thiên Chúa trong Sáng Thế 3:15:
“Ta sẽ gây mối thù giữa mi và người phụ nữ, giữa dòng giống mi và dòng giống người đó; dòng giống đó sẽ đạp đầu mi, còn mi sẽ rình cắn gót chân họ.”
Phía dưới bức tranh là một người đàn ông được một thiên thần hướng dẫn, thường được hiểu là Tôbia và Thiên Thần (Tổng lãnh thiên thần Raphael) đang trong hành trình. Hai nhân vật nhỏ này cũng từng được giải thích là hình ảnh của Wolfgang Langenmantel, ông nội của người dâng tặng bức tranh, đang được một thiên thần hộ thủ dẫn đến gặp cha Jakob Rem tại Ingolstadt. Một số bản sao và tranh tái hiện có vẽ thêm con chó (thường thấy trong các tranh Tôbia và thiên thần), nhưng bản gốc không có.
Ý tưởng về “Đức Mẹ Gỡ Nút Thắt” bắt nguồn từ tác phẩm của Thánh Irenaeus thành Lyons trong quyển Adversus Haereses (Chống lạc giáo). Ở quyển III, chương 22, ngài trình bày một sự đối chiếu giữa Evà và Maria, trong đó viết:
“Nút thắt của sự bất tuân nơi Evà đã được tháo gỡ bởi sự vâng phục nơi Maria. Điều mà trinh nữ Evà đã buộc chặt qua sự không tin, trinh nữ Maria đã tháo ra nhờ đức tin.”
Bức tranh được Hieronymus Ambrosius Langenmantel (1641–1718), một tiến sĩ giáo luật và kinh sĩ của tu viện Thánh Phêrô ở Augsburg, dâng tặng khoảng năm 1700.
Việc dâng tặng được cho là có liên quan đến một biến cố trong gia đình ông. Ông nội của ông, Wolfgang Langenmantel (1586–1637), đang trên bờ vực ly thân với vợ là Sophia Rentz (1590–1649), nên đã tìm đến linh mục Dòng Tên Jakob Rem tại Ingolstadt. Cha Rem đã cầu nguyện trước ảnh Đức Mẹ Mater ter admirabilis và nói:
“Trong hành động tôn giáo này, con nâng dây hôn phối lên, xin Đức Mẹ tháo mọi nút thắt và làm cho nó phẳng lại.”
Ngay sau đó, bình an được khôi phục trong cuộc hôn nhân, và việc ly thân đã không xảy ra. Để tưởng nhớ sự kiện đó, cháu trai của họ đã đặt vẽ bức tranh Đức Mẹ Gỡ Nút Thắt.
Hình ảnh “Đức Mẹ Gỡ Nút Thắt” được đặc biệt tôn kính ở Argentina và Brazil, nơi có nhiều nhà thờ mang danh hiệu này và lòng sùng kính trở nên phổ biến rộng rãi.
Lòng sùng kính này được phổ biến ra toàn cầu nhờ Đức Hồng y Jorge Mario Bergoglio, Tổng giám mục Buenos Aires, sau này là Giáo hoàng Phanxicô (giáo hoàng thứ 266 của Giáo hội Công giáo).
Người ta từng tin rằng khi còn là một linh mục trẻ, Bergoglio đã tận mắt chiêm ngưỡng bức tranh gốc tại Augsburg và mang bản sao về Argentina. Tuy nhiên, trong một cuộc phỏng vấn năm 2017, Đức Giáo hoàng chia sẻ rằng ngài chưa từng đến Augsburg. Chính một nữ tu người Đức đã gửi tặng ngài một tấm thiệp Giáng Sinh có in hình bức tranh ấy và chính hình ảnh Đức Mẹ Gỡ Nút Thắt đã khiến ngài nhận ra vẻ đẹp và sức mạnh thiêng liêng ẩn giấu trong đó.
Sau đó, ngài cho các chủng sinh mang bản sao bức tranh đến các khu ổ chuột ở Buenos Aires, nơi người dân xúc động mạnh khi nhìn thấy hình ảnh Đức Mẹ như một người “gỡ rối cuộc đời”. Ngài sau đó giao cho Barbara Klimmeck, một sinh viên đến từ Eichstätt, nhiệm vụ ghi lại đầy đủ chi tiết của bức tranh gốc để vẽ bản sao. Bản sao này được nữ họa sĩ Ana de Betta Berti thực hiện tại Buenos Aires và đặt tại nhà thờ San José del Talar, nơi bức tranh được cung hiến vào ngày 8 tháng 12 năm 1996. Vào ngày mồng 8 mỗi tháng, hàng ngàn người hành hương đến đây để tôn kính Đức Mẹ.
Lòng sùng kính lan sang Brazil vào cuối thế kỷ 20. Đức Mẹ Gỡ Nút Thắt thu hút những người đang gặp các vấn đề trong cuộc sống. Đức Hồng y Bergoglio (Đức Giáo hoàng Phanxicô) từng khắc hình ảnh Đức Mẹ này trên một chén thánh dâng tặng Đức Giáo hoàng Biển Đức XVI. Một chén thánh khác do cùng nghệ nhân chế tác được người dân Argentina dành tặng cho Đức Phanxicô.
Vào ngày 31 tháng 5 năm 2021, Đức Giáo hoàng Phanxicô đã đội vương miện cho một bản sao Đức Mẹ Gỡ Nút Thắt trong Vườn Vatican.
Hiện nay, lòng sùng kính Đức Mẹ Gỡ Nút Thắt hiện diện tại nhiều địa điểm tôn giáo trên toàn thế giới. Lễ kính Đức Mẹ Tháo Gỡ Nút Thắt được cử hành vào ngày 28 tháng 9, tuy nhiên không nằm trong niên lịch phụng vụ chung hiện tại của Giáo hội Công giáo Rôma.
Sưu tầm & biên soạn
