Theo lời truyền lại của các bậc cao niên trong làng, vào đầu thế kỷ XVIII, một nhóm gia đình Công giáo từ Hòn Gai đã về vùng đất Sổ (tên gọi xưa của Nam Lỗ) để khai khẩn và lập nghiệp. Trong hành trang của họ không chỉ có dụng cụ lao động mà còn là hành trang đức tin – niềm tin sắt son vào Thiên Chúa. Họ dựng lên một nhà nguyện nhỏ, đơn sơ nhưng đượm thắm tinh thần đạo hạnh, và chọn Thánh Antôn làm bổn mạng. Đây được coi là cột mốc đầu tiên trong hành trình đức tin của cộng đoàn Nam Lỗ.

Đến năm 1722, Giáo họ Sổ chính thức được thành lập và trực thuộc Giáo xứ Sa Cát – một trong những xứ đạo kỳ cựu của miền Bắc. Trong suốt gần hai thế kỷ sau đó, giáo họ âm thầm phát triển, gắn bó với đời sống mục vụ của Sa Cát.

Năm 1908, dưới sự hướng dẫn của Đức cha Phêrô Munagorri Trung, Giáo phận Thái Bình đã quyết định chia tách xứ Sa Cát để thành lập hai giáo xứ mới: Nam Lỗ và Thái Bình. Từ đây, Nam Lỗ chính thức trở thành một giáo xứ độc lập với linh mục tiên khởi là cha Phêrô Trứ. Đây là bước ngoặt đánh dấu một thời kỳ trưởng thành và phát triển mạnh mẽ của cộng đoàn.

Chỉ ba năm sau ngày thành lập, vào năm 1911, ngôi nhà thờ Nam Lỗ đầu tiên được xây dựng. Công trình sử dụng gỗ lim quý, lợp ngói mũi, sơn son thếp vàng – phản ánh lòng thành kính và nỗ lực hy sinh của giáo dân thời bấy giờ. Nhà thờ có kích thước ấn tượng: dài 35m, rộng 13m, cao 9m, cùng tháp chuông cao 25m, là trung tâm sinh hoạt thiêng liêng và biểu tượng đức tin giữa vùng quê Đông Hưng.

Nối tiếp đà phát triển, năm 1932, Giáo xứ thành lập thêm giáo họ Y Đún, mở rộng mạng lưới mục vụ trong khu vực. Sáu năm sau, vào năm 1938, nhà chung xứ được xây dựng, với kích thước dài 25m, rộng 8m, cao 5m, phục vụ cho đời sống sinh hoạt của linh mục và các ban hành giáo. Công trình này đã được đại tu vào năm 2008.

Sau biến cố năm 1954, ba giáo họ Lô Xá, Phú Điền, và Kinh Môn buộc phải giải thể. Tuy nhiên, Nam Lỗ vẫn giữ được một cộng đoàn vững mạnh với 12 giáo họ, bao gồm cả đền Đức Mẹ Fatima, trải dài trên địa bàn 7 xã của hai huyện Đông Hưng và Hưng Hà, quy tụ hơn 1.370 giáo dân.

Bên cạnh việc củng cố đời sống đức tin, giáo xứ cũng đặc biệt chú trọng đến việc xây dựng cơ sở vật chất phục vụ giáo dục và sinh hoạt tôn giáo. Năm 1996, nhà mục vụ được khánh thành, với chiều dài 70m, rộng 6m, diện tích khoảng 300m², là nơi sinh hoạt cho các đoàn hội. Nhiều hoạt động mục vụ, hội họp và giáo lý diễn ra sôi nổi tại đây, góp phần duy trì sự gắn bó, hiệp nhất trong cộng đoàn.

Sưu tầm & biên soạn