Nhà thờ chính tòa Lạng Sơn hay còn gọi là Nhà thờ Cửa Nam là một Nhà thờ lớn tọa lạc tại Thành phố Lạng Sơn, tỉnh Lạng Sơn. Đây cũng chính là Nhà thờ chính tòa của Giáo phận Lạng Sơn và Cao Bằng.

Ngôi Nhà thờ đầu tiên của nơi địa đầu đất nước được khởi công xây dựng từ năm 1913, sau một năm thì hoàn thành và đến năm 1969 thì bị phá hủy do chiến tranh. Nhà thờ chỉ còn trơ lại cây tháp nhưng đến năm 1979 trong chiến tranh biên giới Việt – Trung, cây tháp ấy cũng bị san bằng.

Nhà thờ Lạng Sơn xưa

Tòa giám mục Lạng Sơn – Cao Bằng được hình thành từ rất sớm, ngay từ cuối thế kỷ thứ 19 tại khu vực rừng thiêng, nước độc này những hạt giống Tin Mừng đã được gieo xuống.

Ngày 13.06.1881, một phái đoàn gồm 2 linh mục và 3 thầy giảng do cha Fuentes Phê là thừa sai Đa Minh - Tây Ban Nha hướng dẫn, đi từ Thiết Nha lên thám hiểm miền Lạng Sơn và Cao Bằng. Trước khi về, phái đoàn để lại một thầy giảng ở Cao Bằng và một linh mục ở vùng Lạng Sơn. Lạng Sơn khi đó là một vùng rừng rậm âm u, núi non hiểm trở, cư dân thưa thớt, sống tản mát.

Tháng 3.1895, toà giám mục Bắc Ninh đã cử một linh mục lên Lạng Sơn. Ngài đến lập một nhà nguyện nhỏ tại phố Văn Miếu, thị xã Lạng Sơn. Tại đây đã có chừng 50 giáo dân miền xuôi lên lập nghiệp.

Ngày 30.12.1913, Thánh Bộ Truyền giáo chính thức ra sắc dụ trao cho Tỉnh dòng Đa Minh Lyon coi sóc vùng Lạng Sơn - Cao Bằng. Theo Sắc lệnh Tông tòa, Phủ doãn Tông tòa Lạng Sơn gồm hai tỉnh Cao Bằng - Lạng Sơn và một phần đất tỉnh Hà Giang (phía Đông sông Lô), ngai Tông tòa và nhà thờ chính được đặt gần ga Lạng Sơn.

Ngày 05.06.1914, Đức ông Cothonay Chiểu nhận chức Phủ Doãn Tông Toà Lạng Sơn. Tại ga xe lửa Lạng Sơn, cha Robert, các thầy giảng và giáo dân đã túc trực để nghinh đón bề trên địa phận rồi rước về khu Văn Miếu. Lạng Sơn lúc này thật nhiều thách đố với cơ sở vật chất, nhân sự rất khiêm tốn. Khu Văn Miếu, thị xã Lạng Sơn, có một căn nhà ba gian và một nhà nguyện nhỏ. Sau đó, cha Robert được đặt coi sóc giáo xứ tại khu Văn Miếu này.

Sau trận lụt to ngày 14.07.1914 gây thiệt hại lớn cho cơ sở Văn Miếu cũ và khu nhà lá mới dựng thêm, Đức ông đã mua lại khách sạn Hầm Mỏ (Hotel des Mines) ở gần ga Lạng Sơn làm Toà giám mục, nhà xứ, nơi đào tạo chủng sinh và thầy giảng. Giáo dân vẫn đi lại kinh sách và tụ họp tại khu Văn Miếu.

Ngày từ buổi đầu, vào năm 1919 tại khu Văn Miếu cũng chứng kiến sự hiện diện của các nữ tu dòng Đức Bà Truyền Giáo (N.D.des Missions). Về sau, một nhà phước theo hiến luật dòng Đaminh cũng được thiết lập để cùng phục vụ cho giáo dân và công cuộc truyền giáo nơi đây.

Năm 1923, Đức ông Cothonay Chiểu bắt đầu xây Nhà thờ chính theo bản vẽ của linh mục Brébion, nằm cạnh ga xe lửa ở trung tâm thị xã Lạng Sơn. Ngôi Nhà thờ do linh mục Lecroat (SJ), đặc sứ của Tòa Thánh đặt viên đá đầu tiên khởi công xây dựng. Ngày 14 tháng 8 năm 1924, ngôi Nhà thờ hoàn thành và được làm phép trọng thể với sự hiện diện của linh mục Perier Giám tỉnh dòng Đaminh Lyon.

Tháng 6.1927, Cha Bardol được đặt coi sóc xứ Cửa Nam cho tới tháng 11 năm 1930 khi cha Mazelaigue được đặt vào chức vụ này.

Công cuộc truyền giáo cũng bước đầu đạt được kết quả khả quan. Quanh khu Văn Miếu có nhiều gia đình xin gia nhập đạo và nhận phép Rửa Tội. Ngày 15.5.1932, lễ Hiện Xuống, Đức ông Hedde đã ban phép Thêm Sức cho 70 giáo dân tại Nhà thờ Chính Toà. Năm 1934, cha Phê được đặt làm phó của Cha Hamelrs tại Giáo xứ Chính Toà.

Cuối năm 1937, giáo phận đón nhận hai vị thượng khách là Đức Khâm sứ Toà Thánh tại Đông Dương và cha Gillet, Bề trên Cả dòng Đa Minh. Tại khu Văn Miếu, bà con giáo dân tụ họp thật hân hoan để chào đón các Ngài.

Vào ngày 30.11.1939, Thánh lễ tấn phong Giám mục cho Đức cha Hedde tại Nhà thờ Chính Toà và Hạt Phủ doãn Tông tòa Lạng Sơn được nâng lên hàng Giáo phận Tông tòa.

Từ năm 1943, Giáo xứ Chính Toà được đặt dưới quyền coi sóc của Cha Giuse Vũ Văn Toàn và Cha Gueppe. Từ năm 1948 do Cha Haag và Léna coi sóc. Từ năm 1950 do Cha Guillo cho đến năm 1954 Cha Nerdeux được bổ nhiệm chính xứ Nhà Thờ Chính Toà Lạng Sơn.

Ngày 24.11.1960, Sắc chỉ Venerabilium Nostrorum nâng lên hàng Giáo phận chính tòa.

Nhà thờ chính tòa mới của Lạng Sơn - Cao Bằng được chính thức khởi công vào 0 giờ 00 ngày 01 tháng 01 năm 2001 và được khánh thành, cung hiến trọng thể vào ngày 02 tháng 10 năm 2004 với tước hiệu Thánh Đaminh.

Kiến trúc nhà thờ Chánh Tòa Lạng Sơn Cao Bằng được kết hợp bởi kiểu nhà sàn các dân tộc Miền núi phía Bắc và bộ mái cong kiểu cung đình Việt Nam. Có diện tích chiều ngang 30m và chiều dài 25m, có ba lối để lên sàn Nhà thờ. Nhà thờ có hai mái bộ xếp lên nhau khoảng cách bằng một bức tranh kính mầu, mái trên tượng trưng cho Trời, mái dưới tượng trưng cho Con Người, sàn móng vuông tượng trưng cho Ðất, theo quan niệm gian gian Thiên, Ðịa, Nhân, Hoà, nghĩa là con người được hoà giải với Thiên Chúa, nhờ Ðức Giêsu Kitô qua Mầu Nhiệm Thập giá. Cây tháp chính năm tầng được xây dựng liền với tiền sảnh Nhà thờ ngụ ý nói đến Mầu nhiệm Năm Sự Sáng và năm yếu tố tổng hợp, vũ trụ quan Ðông phương: Kim-Mộc-Thuỷ-Hoả-Thổ.

Hai hướng Bắc-Nam của Nhà thờ xây hai tháp nhỏ có hai tầng, mỗi tháp treo một đèn lồng bằng gỗ thắp sáng, phía bắc ngầm nói đến ý truyền giáo lên tỉnh Cao Bằng và Hà Giang, phía nam nói đến công việc truyền giáo cho tỉnh Lạng Sơn. Tất cả các mái Nhà thờ và mái các tháp, đầu mái hơi cong lên, và được lợp ngói âm dương màu xanh, diễn tả tâm hồn thanh khiết muốn vươn lên tới Chúa và cũng bao hàm ý về con thuyền trong nền Văn hoá Nông nghiệp Việt Nam.

Cảnh đẹp thiên nhiên ở đây hài hoà với công trình kiến trúc, từ cổng tam quan chay theo trục lộ Văn Miếu tiếp nối với đường Tổ Sơn, tạo cho người xem cảm giác dễ chịu. Ðây là dãy tường thành cao 2m, được trang trí bằng những hoạ tiết thuyền, chim Lạc Việt, hạt giống, trái tim, và thập giá. Tất cả đều muốn nói lên việc truyền giáo ở Việt Nam và tỏ lòng kính nhớ tổ tiên Lạc Hồng.

Bài: Sưu tầm & Biên tập