Nhà thờ chính tòa Đức Bà Chartres là di tích tiêu biểu của vùng Eure-et-Loir, tọa lạc khoảng 80 km về phía tây nam Paris, là trụ sở chính của Giáo phận Chartres
Công trình được coi là Nhà thờ Gothic đại diện nhất, đầy đủ nhất và được bảo tồn tốt nhất tại Pháp.
Nhà thờ được xây dựng trên nền một Nhà thờ cũ bị hỏa hoạn vào năm 1194 và hoàn thành vào năm 1220. Đây là nơi đăng quang của vua Henri IV, vị vua duy nhất không làm lễ đăng quang tại Nhà thờ Đức Bà Reims theo truyền thống của hoàng gia Pháp.
Nhà thờ Đức Bà Chartres được coi là một trong những công trình kiểu Gothic đẹp đẽ và lớn nhất thế giới, đã được UNESCO tôn vinh là Di sản thế giới ngay trong lần xếp hạng đầu tiên năm 1979.
Nhà thờ có mặt bằng hình chữ thập. Theo trục dọc hướng tây – đông, Nhà thờ dài 130, phần hẹp nhất rộng 32m dạng 3 gian, và mở rộng thành 5 gian tại phía sau. Gian chính giữa rộng 16,4m, cao 37m. Cổng chính của Nhà thờ nằm tại phía tây của trục dọc, hai bên là hai tháp chuông.
Theo trục ngang hướng bắc – nam, Nhà thờ dài 46m, rộng 40m, cũng theo dạng 3 gian. Hai đầu hồi của trục này tạo thành cổng chính phía bắc và phía nam.
Tại khu vực không gian có 3 nhịp, các cột ngoài cùng được mở rộng để đở tải trọng mái truyền vào.
Kết cấu mái nhà bằng gỗ đã bị phá hủy bởi hỏa hoạn năm 1836 và được thay thế bằng dàn thép vào năm 1837.
Mặt đứng hay cổng chính phía tây của Nhà thờ có 3 cửa lớn bố trí theo 2 tầng, được trang trí rất công phu với 24 bức tượng lớn (19 bức còn lại đến ngày nay) và hơn 300 bức tượng nhỏ khác. Phía trên của các vòm cửa là một bức trang trí hoa hồng với đường kính 13,36m, là một trong những bông hoa trang trí có đường kính lớn nhất trên thế giới.
Hai tháp chuông hai bên cổng chính là hai tháp chuông có hình thức khác nhau (điều đặc biệt này lại làm cho Nhà thờ dễ dàng phân biệt với các Nhà thờ có quy mô tương tự khác).
Tháp chuông phía Nam (gọi là tháp cũ) cao 103m, được xây dựng giữa năm 1142 và 1170. Tháp có mặt bằng hình vuông cho cấp đầu tiên, tiếp đó có mặt bằng hình bát giác và cuối cùng là một ngọn tháp mảnh mai như hình mũi tên.
Tháp chuông phía bắc (tháp mới) cao 115m, được hoàn thành năm 1516. Tháp có mặt bằng hình vuông với các cửa sổ trang trí điển hình của kiến trúc Gothic. Các cấp dật bậc tiếp theo có mặt bằng hình bát giác với nhiều chi tiết trang trí lộng lẫy. Cuối cùng là một tháp nhọn, vượt hơn hẳn so với tháp nhọn của tháp chuông bên cạnh.
Cổng phía Bắc (portail de l’Alliance) với các bức tượng trang trí lộng lẫy, công phu được thực hiện vào năm 1205 đến năm 1210. Cổng phía Nam còn được gọi là cổng Nhà thờ (portail de l’Église), cũng được chạm trổ rất tinh vi.
Cả hai cổng cũng có 3 cửa như cổng chính của Nhà thờ, song chỉ có một tầng cổng; Phía trên cũng có trang trí hình hoa hồng với đường kính nhỏ hơn; Hai bên cổng cũng có hai tháp nhỏ tượng trưng.
Tại sàn nhà của gian thờ chính, gạch lát nền được lát thành một vòng tròn mê cung, đường kính 12,89m, biểu tượng cho con đường đến gặp Chúa, một dạng hành hương tại chỗ. Trong Nhà thờ còn có các hệ thống hầm mộ, gồm các hầm mộ xây dựng cùng với Nhà thờ của các giai đoạn trước và các hầm mộ mới xây dựng bổ sung cùng với Nhà thờ mới xây dựng. Các hầm mộ thường gắn với các nhà nguyện. Trong hầm mộ có một cái giếng cổ của pháo đài Saints xưa kia, sâu 33m.
Nhà thờ Đức Bà Chartres có hệ thống kính màu trang trí rất đồ sộ với tổng cộng 176 tấm kính có diện tích lên tới 2600m2, trên đó mô tả 172 sự tích trong Kinh Thánh và các vị Thánh. Bộ cửa sổ kính màu của Nhà thờ được coi là một trong những bộ đầy đủ nhất và bảo tồn tốt nhất của thời trung cổ và rất nổi tiếng với kính màu xanh, sau này được mang tên “màu xanh của kính Nhà thờ Chartres”
Nhà thờ chính tòa Đức Bà Chartres là một kiệt tác về tài năng sáng tạo của loài người; Là một cấu trúc thống nhất giữa kiến trúc và trang trí, từ tổng thể đến tận chi tiết, biểu hiện sự thống nhất của Kitô giáo thời Trung cổ; Công trình có ảnh hưởng đáng kể vào phát triển nghệ thuật Gothic tại Pháp và nhiều quốc gia khác; Công trình là một minh chứng nổi bật của kiến trúc tôn giáo, là đại diện tiêu biểu cho văn hóa, xã hội và thẩm mỹ của các Nhà thờ Gothic.
Ngày nay, nhà thờ Đức Bà Chartres trở thành một trung tâm hành hương quan trọng hàng đầu cho những người công giáo Pháp và là nơi ước ao đến thăm viếng của du khách từ khắp nơi trên thế giới.
Bài: Sưu tầm & biên tập.